Yivli Minare Camii ve Külliyesi

Yivli Minare

Yivli Minare, Antalya’daki ilk İslam yapılarındandır. 13. yüzyıla ait bir Selçuklu eseridir. Kaidesi kesme taştandır. Gövde kısmı tuğla ve firuze renkli çinilerden yapılmıştır. 8 Yivlidir. Minare günümüzde Antalya kentinin sembolü durumuna gelmiştir. Yüksekliği 38 m olup 90 basamaklı merdiven ile çıkılmaktadır. Yivli minarenin bir kısmı tuğla ve firuze renkli çinilerden oluşmuştur. Yivlilerinden dolayı Yivli Minare adı verilmiştir. Kalekapısı semtinde bulunan ve çok sayıda Selçuklu yapıtından oluşan eserler topluluğudur. Külliye’de bulunan yapılar şunlardır: Yivli Minare, Yivli Camii, Gıyaseddin Keyhüsrev Medresesi, Selçuklu Medresesi, Mevlevihane, Zincirkıran Türbesi ve Nigar Hatun Türbesi. Yivli Minare Antalya’daki ilk islam yapılarındandır. XIII. yüzyıla ait bir Selçuklu eseridir. Kaidesi kesme taştandır. Gövde kısmı tuğla ve firuze renkli çinilerden yapılmıştır. 8 Yivlidir. Minare günümüzde Antalya kentinin sembolü durumuna gelmiştir. Yüksekliği 38 m. olup 90 basamaklı bir merdiven ile çıkılmaktadır. Yivli Minare Camii, Yivli Minare’nin hemen batısındadır. Gıyaseddin Keyhüsrev Medresesi, Atabey Armağan tarafından 1239 tarihinde, Gıyaseddin Keyhüsrev adına yaptırılmıştır. Bu eserin kapısının karşısında bir XIII. yüzyıl yapıtı olduğu sanılan Selçuklu Medresesi kalıntıları vardır. Zincirkıran Türbesi, Yivli Minare’nin kuzeyinde ve üst bahçededir. Şekil olarak Selçuklu tarzındadır. Fakat dış yüzeyinin sade olması, pencerelerinin bulunması, içindeki mezarlığın aşağı seviyede olması özellikleri ile Osmanlı Türbeleri karakterini taşır. 1377 yılında yaptırılmış olup 3 adet mezarı korumaktadır. Nigar Hatun Türbesi, Yivli Camii’nin kuzeyindedir. Altıgen bir plan üzerine yapılan Türbe’nin sade bir görünümü vardır. Selçuklu tarzında olan Türbe 1502 yılından kalmadır. Zincirkıran Türbesi’nin batısında bulunan yapı Mevlevihane olup Alaeddin Keykubat tarafından 1225 yılında yaptırıldığı sanılmaktadır. Kitabesi kaybolmuştur. Onarım görmüştür. Günümüzde güzel sanatlar galerisi olarak kullanılmaktadır.

Yivli Minare Camii

Yivli Minare Camii Antalya’daki ilk İslami binalardan biridir ve merkezi konumu nedeniyle şehrin en tanınmış noktası ve sembolüdür. Minaresi 38 metre yüksekliğinde ve kare bir taş zemin üzerine kurulu olup tepeye doğru sekiz yivli bölüm ve 90 adım vardır. Bugün bina Antalya Etnografya Müzesi’ne ve elbise, mutfak aletleri, işlemeler, duvar halıları, dokuma tezgâhları, çoraplar, torbalar, kilimler, süs eşyaları ve göçebe çadırlarından oluşan geniş koleksiyonuna ev sahipliği yapmaktadır.

Yıkık Medrese ( Selçuklu Medresesi )

Yivli Minare Külliyesinde yer alan medrese girişin sağında bulunur. Kesin tarihi belli olmayan Selçuklu eseri 13. yy.la tarihlenmektedir. Adı bilinmemektedir. Dört eyvanlı medreseler planına dahil olan medrese dikdörtgen planlı taş duvarlıdır. Kuzeyi arazi şekli nedeniyle bir tepeye yaslanmıştır. Güneyde bulunan portal, sivri kemerli ve beden duvarlarından çıkıntı yapmaktadır. Portalin iki yanında mukarnas süslemeli iki mihrabiye bulunmaktadır. Sivri kemerli portal nişinin içinde mukarnas dizileri ve basık kemerli kapı bulunmaktadır. Kapı kemeri üzerinde oldukça silik durumda medresenin dört satırlık inşa kitabesi yer alır.

Ana giriş kapısından sonra yer alan eyvanın yanındaki dikdörtgen odaların sadece temel duvarları ayaktadır. İç avlu dikdörtgen olup; etrafı revaklı sütunlar ile çevrili olduğu, izlerden anlaşılmaktadır. Giriş eyvanının karşısında ana eyvan vardır. Ana eyvanın yanındaki hücrelerden biri enine dikdörtgen iken diğeri boyuna dikdörtgendir. Böylece sağ köşede eyvan ile köşe hücresi arasına tonoz örtülü küçük bir oda daha ilave edilmiştir.

Yan cephelerde de eyvan ve köşe hücrelerinin varlığı şüphesizdir. Ancak yakın zamana kadar harabe olan eser günümüzde onarılmıştır. Çarşı olarak düzenlenmiş ve turizmin hizmetine sunulmuştur.

Atabey Armağan Medresesi ( Gıyaseddin Keyhüsrev Medresesi )

Yivli minare külliyesi içinde yer alır. Günümüzde sadece porteli ayakta olup; temel izleri de algılanabilmektedir. Kapı üzerindeki kitabeden II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında atabeylik yapmış olan Atabey Armağan tarafından 637 H./ 1239 M. yılında yaptırdığı anlaşılmaktadır. Sade olan portalin iki kenarını üçgen ve yıldız motifl eriyle oluşmuş kabartma bir bordür çevreler. Geniş basık yay kemerli kapının üst kısmında 6 satır halinde düzenlenmiş kitabe taşı bulunmaktadır.

Mevlevihane

Yivli Minare Külliyesi içerisinde yer alır. İlk yapılış tarihi Selçuklulara bağlansa da yapının 18.yy.da Tekelli Mehmet Paşa tarafından mevlevihaneye dönüştürüldüğü bilinmektedir. Yapı iki katlıdır. Güney cephe ortasında giriş kapısı bulunmaktadır. Ana mekanın üstü üçgen geçişli, pencereleri ve aydınlık feneri bulunan kubbe ile örülüdür. Bu ana mekanı da üç yönde tali hücreler çevrelemektedir. Ana mekana doğudan eyvan şeklinde açılan tonozlu bölümün ise mutribin yeri olup; dikdörtgen bir penceresi vardır ve zemini diğer mekanların zemininden daha yüksektir. Kuzey cephenin doğu köşesinde yine bu şekilde zemini yüksek eyvan şeklinde tonozlu bir hücre daha vardır.

Kuzey-güney doğrultulu iki hücre ana mekana kapı ile açılmaktadırlar. Doğu cephede yer alan iki hücre arasında dar ve tonozlu bir koridor bulunmaktadır. Hücrelerin üstü tonozlar ile örtülüdür. Batı ve kuzeyde ikinci kat olarak ikişer hücre daha bulunmakta olup bunların dervişler için ikamet mekanı olarak düzenlendiği düşünülmektedir.

Bina halen Devlet Güzel Sanatlar Galerisi olarak (tahsisli) hizmet vermektedir.

Zincirkıran Mehmet Bey Türbesi

Mehmet Yunus Bey oğlu Mehmet Bey? Kitabesinde 779 h. (1377) yılı okunmaktadır. Kare kaide üzerinde yükselen sekizgen gövde içten kubbe; dıştan sekizgen piramidal külah ile örtülüdür. Güneybatı kenarda beden duvarından hafif çıkıntı yapan giriş kapısı pahlı profiller ile çevrelenerek dikdörtgen geniş meydana getirmiştir. Niş içinde basık yay kemerli kapı yer alır. Kemerin üzerini 3 adet rozet süsler. Yine kapı üstünde 2 satır halinde kitabe yer alır. Türbenin içini sekizgenin kapı cephesi hariç sekizgenin her kenarında bulunan dikdörtgen pencere aydınlatır. Bu pencerelerin üstlerinde de birer rozet yer alır. Ayrıca kapı üstünde yine bir halka mevcuttur.

Türbenin içinde 3 tane sanduka vardır. Şifai bilgilere göre üzerleri haç şeklinde çiniler ile kaplıymış. Kubbeye geçiş içleri dilimli küçük tromplar ile sağlanmıştır. İçte duvarlar, dışta ki taş işçiliğine rağmen sade sıvalıdır.

Kitabesi: “Allah’tan başka her şey helali olucudur. Devlet dini ve dünyanın savaşçısı, alim ve fikirlerin terbiyecisi, büyük Emir Mahmut Yunus Bey oğlu Mehmet’e 779 senesi şaban ayının sonlarında merhum ve macum Emirzade Ali için Allah kabrini nurlandırsın şu şerife kubbenin inşasını emir etti, mülkü, halkı ebedi olsun.”

Nigar Hatun Türbesi

Osmanlı Sultanı II. Bayezid’in eşi ve Şehzade Korkud’un annesi Nigar Hatun adına inşa edilmiştir. Yivli Minare Külliyesi içinde bulunmaktadır. Kırma taş ve devşirme malzemeden örülen yapı altıgen gövdeli olup, içten kubbe ve dıştan alaturka kiremitli piramidal bir çatı ile örtülüdür. Türbenin içerisinde, üzeri açık mermer bir lahit bulunmaktadır. Lahdin baş ve ayak taraflarındaki üçer satırlık kitabede şunlar yazılıdır: “Bayezid Han oğlu Sultan Korkut’un annesi, Abdullah kızı, mübarek ramazan ayında Allah’ın rahmetine intikal eden merhum Nigar Hatun’un kabri sene 908 (M. 1502)”.